Από 9 Οκτωβρίου 2019
κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στο Από Μηχανής Θέατρο
Η παράσταση είναι κατάλληλη άνω των 18 ετών
Το έργο «Ζιλ και η νύχτα» του Hugo Claus, που απέσπασε το χειροκρότημα κοινού και κριτικών και χαρακτηρίστηκε ως “απόλυτος υποκριτικός άθλος”, σε σκηνοθεσία – ερμηνεία: Νίκου Χατζηπαπά, επιστρέφει για 2η σεζόν κάθε Τετάρτη στις 18:00 και κάθε Πέμπτη στις 21:00 στο Από Μηχανής Θέατρο (Ακαδήμου 13, Αθήνα).
Ο Ούγκο Κλάους είναι σίγουρα ο σημαντικότερος Φλαμανδός συγγραφέας του αιώνα μας. Μυθιστοριογράφος και διηγηματογράφος είναι επίσης ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και ζωγράφος. Μαζί με τον Κούντερα ήταν οι επικρατέστεροι υποψήφιοι για το Νόμπελ του 1997.
Τα θεατρικά του έργα, τα διακρίνει η πολυμορφία, όπως ολόκληρο το υπόλοιπο έργο του. Δεν έπαψε ποτέ να προκαλεί, να ασκεί κριτική στην Καθολική Εκκλησία και να κατακρίνει τον ψευδή λόγο της εξουσίας στην πατρίδα του. Ο ρεαλισμός, η ωμότητα, τα σατιρικά στοιχεία, οι αναπάντεχες καταστάσεις, η τρέλα, οι σεξουαλικές παρεκτροπές και μία βαθιά γνώση της ανθρώπινης πολυπλοκότητας, χαρακτηρίζουν το έργο του.
Το έργο “Ο Ζιλ και η Νύχτα” αναφέρεται στο φαινόμενο Ζιλ Ντε Ραι (1404-1440), Στρατάρχη της Γαλλίας και συντρόφου της Ζαν ντ' Αρκ. Η μοναδικότητα και κυρίως το μυστήριο της προσωπικότητάς του Ζιλ Ντε Ραι είναι φυσικό να ερεθίσουν την περιέργεια και να εξάψουν τη φαντασία πάσης φύσεως καλλιτεχνών μεταξύ των οποίων και του Ούγκο Κλάους. Το τέρας που ονομάζεται Ζιλ ντε Ραι αντίθετα με τον Μαρκήσιο ντε Σαντ, που εύκολα θα υποστήριζε κανείς ότι ωχριά μπροστά του, είναι ένα πρόσωπο εντελώς άγνωστο στην Ελλάδα.
Πρόκειται για την απολογία του Ζιλ ντε Ραι στο εκκλησιαστικό δικαστήριο της Νάντης, που τον καταδίκασε σε θάνατο με αγχόνη και πυρά το 1440. Στην υπόθεση αυτή, το Καλό και το Κακό συνυπάρχουν μέχρι συγχύσεως. Η συγκλονιστική απολογία του Ζιλ Ντε Ραι, ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης και η δημόσια εξομολόγηση του, αποτελεί ένα ανελέητο κατηγορώ, που τον οδηγεί στην έσχατη ταπείνωση και τον βίαιο εκμηδενισμό.
Τα πρακτικά αυτής της δίκης έχουν σωθεί στο ακέραιο όπως άλλωστε και τα αντίστοιχα της πολιτικής δίκης, που όμως έχουν μικρότερο ενδιαφέρον και μεταφέρθηκαν από τα λατινικά στα γαλλικά από τον Pierre Klossowski. Εκεί είναι συγκεντρωμένα μαζί με τις καταθέσεις των μαρτύρων, ένα αναλυτικό χρονολόγιο, μία μεγάλη εισαγωγή και σημειώσεις του Georges Bataille σε έναν τόμο που κυκλοφόρησε το 1965 με τη δική του εκδοτική επιμέλεια.
Στο κείμενο του Ούγκο Κλάους που γράφτηκε το 1989, εκτός ίσως από τις επαναλαμβανόμενες αναφορές στη Ζαν ντ’ Αρκ και τους εσωτερικούς μονολόγους, τα όσα εξωφρενικά λέγονται, δεν προέρχονται από την αχαλίνωτη φαντασία του συγγραφέα, χωρίς αυτό να μειώνει με οποιονδήποτε τρόπο τη λογοτεχνική αξία του κειμένου, αλλά είναι πιστή μεταφορά των πρακτικών της εκκλησιαστικής δίκης.
O Georges Bataille γράφει στο κείμενό του με τίτλο “Το Ιερό Τέρας”: “Ο Ζιλ ντε Ραι οφείλει τη φήμη του στα εγκλήματα του. Υπήρξε όμως πράγματι όπως υποστηρίχθηκε από τους πιο ειδεχθείς εγκληματίες όλων των εποχών; Το έγκλημα είναι ίδιον αποκλειστικά και μόνο του ανθρώπινου είδους. Αποτελεί όμως, κυρίως την κρυμμένη του όψη, τη μυστική και ανεξιχνίαστη. Το έγκλημα κρύβεται και εκείνο που μας διαφεύγει είναι το πιο φρικτό (…) Ο Ζιλ ντε Ραι είναι ένας τραγικός εγκληματίας. Η αρχή που διέπει την τραγωδία είναι το έγκλημα και ο εγκληματίας αυτός υπήρξε Ίσως περισσότερο από κάθε άλλον ένα πρόσωπο τραγωδίας (…) Είναι φυσικό το έγκλημα να προτιμά τη νύχτα. Χωρίς αυτήν δεν θα ήταν έγκλημα. Όμως όσο πιο σκοτεινή είναι η νύχτα τόσο η φρίκη της θέλει να βγει στο φως του ήλιου”.
Ο Ζιλ ντε Ραι συγκαταλέγεται στους δέκα μεγαλύτερους κατά συρροή δολοφόνους όλων των εποχών. Ονειρεύτηκε ένα ταξίδι δίχως τέλος που θα τον έσωζε. Αρκέστηκε όμως στην πρόθεση. Ακόμα και τις τελευταίες μέρες της ελευθερίας του συνέχιζε να αποκεφαλίζει παιδιά.
Ο Ζιλ Ντε Ραι οδηγήθηκε σε δίκη με κατηγορίες για ανθρωποκτονία, σοδομισμό, συμμετοχή σε αίρεση και άσκηση μαύρης μαγείας. Καταδικάστηκε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού και κάψιμο στην πυρά. Στις 26 Οκτωβρίου του 1440, ο Ζιλ Ντε Ραι κρεμάστηκε. Το σώμα του διαμελίστηκε, κάηκε και η τέφρα δόθηκε σε συγγενικά πρόσωπα για να ταφεί.
Πεντακόσια χρόνια μετά την εκτέλεση του Ζιλ Ντε Ραι, ιστορικοί αποφάσισαν να ανοίξουν ξανά την υπόθεση, ώστε να επιβεβαιώσουν την ενοχή του, η οποία τον οδήγησε στο θάνατο. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα, ένας δικαστής έκρινε ότι ο Ραι ήταν αθώος για τις δολοφονίες, παρότι ομολόγησε. Όπως τόνισε, ο Ραι είχε γίνει πιθανότατα στόχος άλλων ευγενών, επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει την ιδιοκτησία του. Παρά την απόφαση του δικαστή το 2013, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν στην ενοχή του.
Σημείωμα του σκηνοθέτη:
"Για να ανέβεις στον Παράδεισο πρέπει να πάρεις φόρα από την Κόλαση"
Νίκος Καζαντζάκης
Στο έργο “Ζιλ και η Νύχτα” συνυπάρχουν δύο πλαίσια, ένα πραγματικό και ένα φανταστικό. Το πραγματικό πλαίσιο προσδιορίζεται από την απολογία του Ζιλ ντε Ραι στην Ιερά Εξέταση το 1440. Ολόκληρο αυτό το πλαίσιο, όπου είναι και το κυρίαρχο, καλύπτοντας το 90% του έργου, βασίζεται στα πρακτικά του θρησκευτικού δικαστηρίου.
Το φανταστικό πλαίσιο αναφέρεται στις σκέψεις και σ’ έναν εσωτερικό διάλογο του Ζιλ Ντε Ραι με την Ιωάννα της Λωραίνης και τον δαίμονα Μπαρόν, που στην πραγματικότητα είναι ένας τραγικός μονόλογος που πηγάζει από τα πιο μύχια και σκοτεινά τοπία της ύπαρξής του. Ο Ζιλ ντε Ραι βρίσκεται έγκλειστος σε ένα κόσμο στο μεταίχμιο της αγιότητας και του πιο σκοτεινού και ειδεχθούς εγκλήματος, με μόνη διέξοδο τον πιο ταπεινωτικό και φρικτό θάνατο της κρεμάλας και της πυράς. Η ειλικρινής μεταμέλεια του Ζιλ ντε Ραι τον απαλλάσσει από τον αφορισμό που τον έτρεμε, αλλά τον οδηγεί στη θεαματική και λυτρωτική διαφυγή με θάνατο στην πυρά και την αγχόνη. Τα αποτρόπαια, εκλεπτυσμένα και ειδεχθή εγκλήματα του Ζιλ ντε Ραι τον κατατάσσουν σ’ ένα εκ των πλέον σκοτεινών και αποτρόπαιων κατά συρροή δολοφόνων όλων των εποχών.
Το έργο «Ζιλ και η νύχτα» έχει πολλαπλό ενδιαφέρον. Δικαστικό, θρησκευτικό, κυρίως ψυχογραφικό. Όλοι οι μελετητές του φαινομένου Ζιλ ντε Ραι αναρωτιούνται πώς ένας άνθρωπος σαν τον Ζιλ Ντε Ραι, από αυτό που ήταν, ένας θεοσεβούμενος, πιστός στο Χριστό και στην Ιωάννα, ένθερμος πατριώτης, που πολέμησε για την απελευθέρωση της Γαλλίας και έγινε Στρατάρχης, έφτασε στο αντίθετο απώτατο άκρο. Η ψυχογραφική ή και ψυχιατρική παράμετρος είναι από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του έργου που μεταφράζονται και ως θεατρικό και ερμηνευτικό ενδιαφέρον. Το έργο “Ζιλ και η Νύχτα» είναι σύγχρονο και το θέμα του διαχρονικό: η αιώνια πάλη του καλού και του κακού των δημιουργικών και καταστροφικών δυνάμεων της ανθρώπινης νόησης. Πρόκειται για ένα πολύ σκληρό και ακραία τολμηρό έργο, στοιχείο που χαρακτηρίζει εξάλλου το συνολικό έργο του Ούγκο Κλάους, που δεν στερείται ωστόσο το χιούμορ, τις απροσδόκητες διακυμάνσεις και ακραίες μεταπτώσεις. Η πολιτική, κοινωνική πλευρά του έργου θα ήταν σοβαρή παράλειψη να αγνοηθεί, μια πλευρά που βρίσκεται στον πυρήνα του έργου. Ο ολοκληρωτισμός, η βία, ο πόλεμος και η θυσία της πιο αγνής και παιδικής αθώας ύπαρξης, στον βωμό του χρήματος αποτελούν δομικό συστατικό στοιχείο του έργου.
Νίκος Χατζηπαπάς
Η Ταυτότητα της Παράστασης:
Ζιλ και η νύχτα
Θεατρικός μονόλογος
Κατάλληλο άνω των 18
Συντελεστές:
Συγγραφέας: Hugo Claus
Μετάφραση: Μαρία Ευσταθιάδη
Σκηνοθεσία- Ερμηνεία: Νίκος Χατζηπαπάς
Συμμετοχή: Πάνος Λαμπρίδης
Γλυπτό: Κωστής Παπαδόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Ελίζα Χατζηπαπά
Βοηθός Σκηνοθέτη: Νέλη Αλκάδη
Φωτογραφίες: Κλεοπάτρα Σάρλη, Γιώργος Καζαντζόπουλος
Εκτέλεση Κοστουμιών: Λίτσα Κυρίτση
Δημόσιες Σχέσεις: Ράνια Παπαδοπούλου
Παραγωγή: Labillusions - Helix Theatre
Πληροφορίες:
Παραστάσεις: Τετάρτη στις 18:00 και Πέμπτη στις 21:00
Έναρξη παραστάσεων: Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2019
Διάρκεια παραστάσεων: έως και τις 2 Ιανουαρίου 2020
Τιμές εισιτηρίων:
12 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ (μειωμένο: ομαδικά, ανέργων, φοιτητικό, άνω των 65, ΑΜΕΑ), 5 ευρώ (ατέλειες)
Προπώληση: viva.gr και στο ταμείο του θεάτρου
Έγραψαν για την παράσταση:
«...Η σκηνοθεσία του Χατζηπαπά συλλαμβάνει την πολυπρισματικότητα του έργου και το αναδεικνύει σε όλα τα επίπεδα, το ψυχαναλυτικό το υπαρξιακό και, πάνω από όλα το πολιτικό που δεσπόζει. Ο Χατζηπαπάς ως ηθοποιός είναι έξοχος, δίνει τραγικά το ρόλο από τα μύχια, φωτίζοντας τον ώς την απεγνωσμένη κραυγή του ανθρώπου, πιασμένου στην παγίδα που έστησε ο ίδιος για να πιάσει με τη λογική του το άλογο, με τη σκέψη του το άσκεπτο, με τη νόηση το αδιανόητο...», Λέανδρος Πολενάκης, κριτικός θεάτρου, Εφημερίδα «Η Αυγή»
«Μία ερμηνεία για βραβείο (κι όχι μόνον ελληνικό): Νίκος Χατζηπαπάς στο ρόλο του Ζιλ ντε Ραι... Ο απόλυτος υποκριτικός άθλος. Μία ερμηνεία για διεθνή βραβεία. Πιστεύω ότι αν παίξει σε αλλόγλωσσο κοινό θα γίνει απόλυτα κατανοητός!!!...», Κωνσταντίνος Μπούρας, ποιητής θεατρολόγος
“...Ο Νίκος Χατζηπαπάς μας επιτρέπει με ένα δίωρο ρεσιτάλ ερμηνείας μία πολυεπίπεδη ανάγνωση του ήρωα: βλέπουμε την αμφιταλάντευση ενός ήρωα των πεδίων των μαχών ανάμεσα στην αλαζονεία, την αυτοταπείνωση και την αυτοκαταστροφή, τα πολιτικά και κοινωνικά αδιέξοδα στο ασφυκτικό περιβάλλον της παντοδύναμης Ιεράς Εξέτασης, τις ενοχές που σαν χιονοστιβάδα οδηγούν τον Ζιλ ντε Ραι στην ομολογία εγκλημάτων που ίσως και να μην διέπραξε…”, Χρίστος Καλουντζόγλου, Περιοδικό Πρακτορείο
«…Ο Νίκος Χατζηπαπάς που σκηνοθετεί και υποδύεται το ρόλο του Ζιλ, προσέγγισε με ανατριχιαστική ωμότητα τον ήρωα και άγγιξε με την ερμηνεία του όλες τις πτυχές της προσωπικότητάς του. Ξετύλιξε περίτεχνα τις αλήθειες, ακόμα και τις πιο μύχιες σκέψεις του. Η μουσική και δη η εκκλησιαστική μουσική διά στόματος Πάνου Λαμπρίδη, έντυσε υπέροχα το έργο είτε κατευνάζοντας είτε συμπληρώνοντας τις εξάρσεις του ήρωα…», Στέλλα Κοκκινέλη, noisy.gr
«… Ο Νίκος Χατζηπαπάς ως Ζιλ, ενσαρκώνει με υπεράνθρωπη προσπάθεια πάνω στο σανίδι, σε ένα μονόλογο δυόμιση ωρών, την απελπισία και το συντριπτικό αίσθημα αδικίας που κατέλαβε τον ήρωα τις κρίσιμες εκείνες ώρες. Άλλοτε λιτός, εσωστρεφής, όμως στιγμές οδηγούμενος σε στιγμές ακραίας θλίψης, σχεδόν αυτομαστιγώμενος, αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο απολογείν και στο κατηγορώ των ίδιων του των κατηγόρων…», Μάνος Σκανδαλογιάννης, tetragwno.gr
“...Ο ηθοποιός επιχειρεί έναν υποκριτικό άθλο. Ένα απίστευτο εγχείρημα που αφήνει το θεατή ανήμπορο να αντιδράσει. Σε συνεπαίρνει απόλυτα. Ο Νίκος Χατζηπαπάς δεν υποκρίνεται, μετουσιώνεται σε Ζιλ ντε Ρε και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που σπάνια έχουμε τη χαρά να βιώσουμε. Πρόκειται για μια θεατρική εμπειρία που όσοι τη βίωσαν δε θα την ξεχάσουν εύκολα…” Νατάσα Κωνσταντινίδη, texnes - plus
Links παράστασης:
Η σελίδα της παράστασης στο facebook: https://www.facebook.com/zilkaiinychta/